قرارداد کار، پایهی اصلی رابطه بین کارگر و کارفرماست و اگر درست و دقیق نوشته نشود، میتواند در آینده باعث اختلافهایی مثل دعوای حقوق و مزایا، بیمه، ساعات کار، مرخصی یا حتی نحوه پایان همکاری شود. به همین دلیل، تنظیم قرارداد کار فقط یک کار اداری نیست؛ بلکه یک اقدام حقوقی مهم است که باید مطابق قانون کار ایران انجام شود تا حقوق هر دو طرف حفظ شود.
در این مقاله از سایت عدل گستر به زبان ساده توضیح میدهیم تنظیم قرارداد کار چیست، در آموزش تنظیم قرارداد کار چه مواردی باید حتماً درج شود و مهمترین نکات قرارداد کار کدام است؛ بهطوریکه هم برای کارفرما کاربردی باشد و هم کارگر بتواند با آگاهی کامل قرارداد را بررسی و امضا کند.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
تنظیم قرارداد کار چیست؟
تنظیم قرارداد کار به معنای نوشتن یک توافق حقوقی بین کارگر و کارفرما است که در آن شرایط همکاری بهصورت شفاف مشخص میشود. طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار توافقی است که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حقالسعی (حقوق و مزایا) کاری را برای کارفرما انجام میدهد.
این قرارداد میتواند کتبی یا شفاهی باشد، اما قرارداد کتبی به دلیل قابلیت استناد در مراجع حل اختلاف اداره کار، بهترین و مطمئنترین نوع قرارداد برای هر دو طرف محسوب میشود. در قرارداد کار باید مواردی مانند نوع قرارداد، مدت همکاری، شرح وظایف، حقوق و مزایا، ساعات کار، بیمه و شرایط خاتمه قرارداد بهطور دقیق مشخص شود.
تنظیم صحیح قرارداد کار باعث میشود:
- حقوق قانونی کارگر حفظ شود
- تعهدات کارفرما شفاف باشد
- از اختلافات و دعاوی آینده جلوگیری شود
آموزش تنظیم قرارداد کار (مرحلهبهمرحله)
برای اینکه قرارداد کار از نظر قانونی معتبر باشد و در صورت بروز اختلاف قابل دفاع باشد، لازم است بخشهای اصلی آن بهدرستی تنظیم شود.
۱. مشخصات طرفین قرارداد
در ابتدای قرارداد باید مشخصات کامل کارگر و کارفرما درج شود؛ از جمله:
- نام و نام خانوادگی
- کد ملی
- نشانی و شماره تماس
- در صورت حقوقی بودن کارفرما، نام شرکت و نماینده قانونی
۲. نوع قرارداد و مدت آن
نوع قرارداد باید کاملاً مشخص باشد:
- قرارداد دائم (بدون مدت)
- قرارداد موقت (با تاریخ پایان مشخص)
- قرارداد کار معین یا پروژهای
- قرارداد پارهوقت یا ساعتی
اگر مدت قرارداد ذکر نشود و ماهیت کار مستمر باشد، طبق قانون قرارداد دائمی تلقی میشود.
۳. عنوان شغلی و شرح وظایف
در قرارداد باید عنوان شغل و وظایف کارگر بهصورت شفاف نوشته شود تا از سوءتفاهم جلوگیری شود.
مثلاً: «کارگر به عنوان حسابدار موظف به انجام امور مالی، ثبت اسناد و تهیه گزارشهای مالی است.»
۴. حقوق، مزایا و نحوه پرداخت
در این بخش باید موارد زیر مشخص شود:
- حقوق پایه
- مزایای قانونی (حق مسکن، بن کارگری، حق اولاد)
- نحوه پرداخت (ماهانه یا ساعتی)
- اضافهکاری و نحوه محاسبه آن
حقوق تعیینشده نباید کمتر از حداقل حقوق مصوب قانون کار باشد.
۵. ساعات کار، مرخصی و تعطیلات
طبق قانون:
- حداکثر ساعات کار: ۴۴ ساعت در هفته
- جمعه: روز تعطیل هفتگی با حقوق
- مرخصی استحقاقی: ۲۶ روز کاری در سال
این موارد بهتر است بهصورت واضح در قرارداد درج شود.
۶. بیمه و تعهدات قانونی
کارفرما موظف است کارگر را نزد سازمان تأمین اجتماعی بیمه کند.
عدم ذکر بیمه در قرارداد یا توافق بر عدم بیمه، از نظر قانونی معتبر نیست.
بیشتر بدانید: در این مطلب توضیح دادهایم که قرارداد کار بدون بیمه چه عواقبی دارد و چگونه میتوان آن را پیگیری کرد.
۷. شرایط خاتمه و فسخ قرارداد
در قرارداد باید شرایط پایان همکاری مشخص شود، از جمله:
- پایان مدت قرارداد
- استعفای کارگر
- اخراج قانونی طبق مقررات
- بازنشستگی یا ازکارافتادگی
در قراردادهای دائم، شرایط فسخ باید مطابق قانون کار تعیین شود.
نکات مهم قرارداد کار
- قرارداد نباید برخلاف قانون کار تنظیم شود
- تمام توافقها باید شفاف و بدون ابهام نوشته شود
- قرارداد حتماً در چند نسخه و با امضای طرفین تنظیم شود
- کارگر باید یک نسخه از قرارداد را دریافت کند
- استفاده از قراردادهای آماده بدون بررسی حقوقی، ریسکزا است
بیشتر بدانید: در این صفحه میتوانید نمونه قرارداد کار ۱۴۰۴ را همراه با توضیحات کامل قانونی مشاهده کنید.
نمونه قرارداد کار ساده (طبق قانون کار ایران)
این قرارداد در تاریخ ……………… فیمابین:
کارفرما:
آقای/خانم ……………… فرزند ………………
شماره ملی: ………………
نشانی: ………………
و
کارگر:
آقای/خانم ……………… فرزند ………………
شماره ملی: ………………
نشانی: ………………
بر اساس ماده ۷ قانون کار جمهوری اسلامی ایران منعقد میگردد.
ماده ۱: موضوع قرارداد
موضوع قرارداد عبارت است از بهکارگیری کارگر در سمت ……………… و انجام کلیه وظایف مرتبط با این شغل طبق دستورالعملها و مقررات کارفرما.
ماده ۲: مدت قرارداد
این قرارداد از تاریخ ……………… لغایت ……………… به مدت ……………… منعقد میشود.
(در صورت دائم بودن: این قرارداد بهصورت غیرموقت منعقد شده و تاریخ پایان ندارد.)
ماده ۳: محل انجام کار
محل انجام کار: …………………………………………………………
ماده ۴: ساعات کار
ساعات کار کارگر ……………… ساعت در هفته و مطابق مقررات قانون کار تعیین میشود.
روز جمعه، تعطیل هفتگی با استفاده از مزد میباشد.
ماده ۵: حقوق و مزایا
حقوق پایه ماهانه کارگر مبلغ ……………… ریال تعیین میشود.
مزایای قانونی شامل حق مسکن، بن کارگری، حق اولاد و سایر مزایا مطابق قانون کار پرداخت خواهد شد.
پرداخت حقوق بهصورت ماهانه و پس از کسر کسورات قانونی انجام میشود.
ماده ۶: بیمه
کارفرما متعهد است کارگر را از تاریخ شروع به کار نزد سازمان تأمین اجتماعی بیمه نماید و حق بیمه قانونی را پرداخت کند.
ماده ۷: مرخصی
مرخصی استحقاقی سالانه کارگر ۲۶ روز کاری با حقوق میباشد.
مرخصی استعلاجی طبق ضوابط سازمان تأمین اجتماعی محاسبه خواهد شد.
ماده ۸: خاتمه قرارداد
قرارداد در موارد زیر خاتمه مییابد:
- انقضای مدت قرارداد
- استعفای کارگر با اعلام قبلی
- اخراج قانونی طبق مقررات قانون کار
- بازنشستگی، ازکارافتادگی یا فوت کارگر
ماده ۹: سایر شرایط
در موارد پیشبینینشده، مقررات قانون کار جمهوری اسلامی ایران حاکم خواهد بود.
این قرارداد در … نسخه با اعتبار یکسان تنظیم و امضا گردیده است.
امضای طرفین
امضای کارفرما: ……………… تاریخ: ………………
امضای کارگر: ……………… تاریخ: ………………
امضای شاهد: ……………… امضای شاهد: ………………
توجه: این نمونه قرارداد صرفاً جنبه آموزشی دارد. برای تنظیم قرارداد متناسب با شرایط خاص هر شغل، توصیه میشود از مشاوره حقوقی تخصصی استفاده شود.
نکات مهم تنظیم قرارداد کار
قبل از امضای قرارداد کار، توجه به برخی نکات حقوقی میتواند از بروز اختلافات جدی در آینده جلوگیری کند. بسیاری از دعاوی اداره کار به دلیل بیدقتی در همین نکات ساده اما مهم ایجاد میشوند.
۱. قرارداد نباید خلاف قانون کار باشد
هیچ توافقی با رضایت کارگر نمیتواند برخلاف قانون کار معتبر باشد.
مواردی مانند حقوق کمتر از حداقل قانونی، عدم پرداخت بیمه یا حذف مرخصی استحقاقی از نظر قانون باطل است.
۲. نوع قرارداد و مدت آن را دقیق مشخص کنید
حتماً مشخص شود قرارداد:
- دائم است یا موقت
- در صورت موقت بودن، تاریخ شروع و پایان دقیق دارد
اگر مدت قرارداد ذکر نشود و کار ماهیت مستمر داشته باشد، قرارداد دائمی تلقی میشود.
۳. شرح وظایف شغلی شفاف باشد
عنوان شغلی و وظایف باید واضح نوشته شود تا:
- کارفرما نتواند خارج از قرارداد تکلیف اضافی تحمیل کند
- کارگر به بهانه ابهام از انجام وظایف شانه خالی نکند
۴. حقوق و مزایا دقیق و تفکیکشده درج شود
در قرارداد باید مشخص شود:
- حقوق پایه چقدر است
- مزایای قانونی و توافقی چیست
- اضافهکاری چگونه محاسبه میشود
نوشتن عباراتی مثل «حقوق توافقی» بدون عدد، بسیار خطرناک است.
۵. بیمه تأمین اجتماعی الزامی است
کارفرما موظف است از روز اول کاری کارگر را بیمه کند.
توافق بر عدم بیمه یا تأخیر در بیمهپردازی از نظر قانونی معتبر نیست.
۶. ساعات کار و مرخصی را حتماً بررسی کنید
طبق قانون:
- حداکثر ساعات کار: ۴۴ ساعت در هفته
- مرخصی استحقاقی: ۲۶ روز کاری در سال
اگر شرایط کاری خاصی مثل شیفت شب یا نوبتکاری وجود دارد، باید در قرارداد نوشته شود.
۷. شرایط خاتمه قرارداد را بخوانید
بند مربوط به فسخ یا پایان همکاری را با دقت بررسی کنید، بهویژه:
- استعفا و مهلت اعلام آن
- اخراج و شرایط قانونی آن
- پرداخت سنوات و تسویه حساب
بسیاری از اختلافات دقیقاً از همین بند شروع میشوند.
۸. قرارداد را بدون عجله امضا نکنید
کارگر و کارفرما هر دو حق دارند:
- قرارداد را کامل مطالعه کنند
- سؤال بپرسند
- در صورت نیاز، با مشاور حقوقی مشورت کنند
امضای عجولانه، شایعترین اشتباه در قراردادهای کار است.
بیشتر بدانید: برای آشنایی با مراحل ثبت شکایت کارگر از کارفرما، این مطلب را مطالعه کنید.
اشتباهات رایج در تنظیم قرارداد کار
بسیاری از اختلافات بین کارگر و کارفرما به دلیل اشتباهات سادهای در زمان تنظیم قرارداد ایجاد میشود. شناخت این اشتباهات کمک میکند از بروز مشکلات حقوقی و شکایت در اداره کار جلوگیری شود.
۱. امضای قرارداد بدون مطالعه کامل
یکی از رایجترین اشتباهات، امضای قرارداد بدون خواندن دقیق بندهاست.
کارگر یا کارفرما باید تمام مفاد قرارداد، بهویژه بخشهای مربوط به حقوق، مدت قرارداد و فسخ را با دقت بررسی کند.
۲. مشخص نکردن نوع یا مدت قرارداد
در برخی قراردادها نوع قرارداد (دائم یا موقت) یا تاریخ پایان ذکر نمیشود.
این موضوع میتواند باعث شود قرارداد بهصورت دائمی تلقی شود و برای کارفرما تعهدات ناخواسته ایجاد کند.
۳. استفاده از قراردادهای آماده بدون تطبیق
دانلود نمونه قرارداد از اینترنت و استفاده بدون بررسی حقوقی، یکی از اشتباهات جدی است.
هر شغل و هر کارگاه شرایط خاص خود را دارد و قرارداد باید متناسب با آن تنظیم شود.
۴. درج نکردن دقیق حقوق و مزایا
عباراتی مثل «حقوق توافقی» یا «طبق نظر کارفرما» بسیار مبهم و خطرناک هستند.
حقوق پایه، مزایا، اضافهکاری و نحوه پرداخت باید عدد و جزئیات مشخص داشته باشند.
۵. نادیده گرفتن بیمه و تعهدات قانونی
برخی تصور میکنند اگر بیمه در قرارداد نیامده باشد یا توافق شفاهی شود، الزامی وجود ندارد.
در حالی که بیمه تأمین اجتماعی الزام قانونی است و عدم رعایت آن میتواند موجب جریمه و شکایت شود.
بیشتر بدانید: برای آشنایی با مراحل شکایت در صورت بیمه نشده بودن کارگر، این مطلب را بخوانید.
۶. بیتوجهی به دوره آزمایشی
گاهی دوره آزمایشی بدون ذکر مدت یا بدون پرداخت حقوق و بیمه انجام میشود.
طبق قانون، دوره آزمایشی هم مشمول حقوق، بیمه و مزایای قانونی است.
۷. مبهم بودن شرایط فسخ و خاتمه همکاری
عدم شفافیت در شرایط استعفا، اخراج یا پایان قرارداد، از عوامل اصلی اختلافات کاری است.
این شرایط باید مطابق قانون و بهصورت روشن در قرارداد نوشته شود.
۸. ندادن نسخه قرارداد به کارگر
کارگر باید حتماً یک نسخه از قرارداد امضاشده را دریافت کند.
نداشتن نسخه قرارداد، در زمان اختلاف اثبات حقوق را دشوار میکند.
آیا قرارداد کار حتماً باید کتبی باشد؟
طبق قانون کار ایران، قرارداد کار میتواند کتبی یا شفاهی باشد و هر دو از نظر قانونی معتبر هستند. یعنی اگر کارگری بدون قرارداد کتبی مشغول به کار شود، همچنان از حقوق قانونی مثل حقوق، بیمه، مرخصی و سنوات برخوردار است.
با این حال، قرارداد کتبی بهشدت توصیه میشود، زیرا:
- در صورت بروز اختلاف، قابل استناد در اداره کار است
- شرایط همکاری را شفاف میکند
- از سوءتفاهم و ادعاهای نادرست جلوگیری میکند
- حقوق کارگر و کارفرما را بهتر حفظ میکند
به همین دلیل، برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، بهترین کار این است که قرارداد کار بهصورت مکتوب، شفاف و در چند نسخه تنظیم و امضا شود.
جمعبندی
تنظیم قرارداد کار، یکی از مهمترین مراحل شروع هر رابطه کاری است. قراردادی که بدون آگاهی حقوقی نوشته شود، میتواند برای کارگر یا کارفرما مشکلات جدی ایجاد کند؛ از اختلاف بر سر حقوق و بیمه گرفته تا دعوای فسخ و پایان همکاری.
با رعایت اصول قانونی، شفافنویسی بندها و توجه به نکات مهم قرارداد کار، میتوان قراردادی تنظیم کرد که:
- حقوق هر دو طرف را حفظ کند
- از اختلافات آینده جلوگیری کند
- در مراجع قانونی قابل دفاع باشد
مشاوره حقوقی تنظیم قرارداد کار در عدل گستر
اگر قصد تنظیم قرارداد کار دارید یا میخواهید قرارداد فعلی خود را بررسی و اصلاح کنید، مشاوره حقوقی تخصصی میتواند از بروز خسارتهای جدی جلوگیری کند.
مؤسسه حقوقی عدل گستر با تجربه در حوزه حقوق کار، آماده ارائه خدمات تنظیم، بررسی و اصلاح قراردادهای کار برای کارگران و کارفرمایان است.
سوالات متداول درباره تنظیم قرارداد کار
آیا بدون قرارداد کتبی هم میتوان شکایت کرد؟
بله. اگر رابطه کاری وجود داشته باشد، حتی بدون قرارداد کتبی، کارگر میتواند در اداره کار شکایت کند.
قرارداد موقت چند بار قابل تمدید است؟
قانون محدودیتی برای تعداد تمدید مشخص نکرده، اما در کارهای مستمر، تمدیدهای مکرر ممکن است باعث تلقی قرارداد بهصورت دائمی شود.
آیا کارفرما میتواند هر زمان قرارداد را فسخ کند؟
خیر. فسخ قرارداد باید مطابق قانون کار و با رعایت شرایط قانونی انجام شود، بهویژه در قراردادهای دائم.
آیا دوره آزمایشی شامل بیمه میشود؟
بله. دوره آزمایشی هم مشمول حقوق، بیمه و مزایای قانونی است.
اگر حقوق کمتر از قانون در قرارداد نوشته شود چه میشود؟
چنین شرطی از نظر قانونی باطل است و کارگر میتواند مابهالتفاوت را مطالبه کند.
بدون دیدگاه