قرارداد ساعتی یکی از رایجترین روشهای همکاری در مشاغل پارهوقت و پروژهای است؛ جایی که دستمزد کارگر بر اساس تعداد ساعات کارکرد محاسبه و پرداخت میشود. با این حال، خیلی از کارگران و کارفرمایان هنوز نمیدانند که قرارداد ساعتی هم مثل سایر قراردادها مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی است و حقوقی مثل بیمه، مرخصی، اضافهکاری، عیدی و سنوات میتواند (به نسبت ساعات کار) به نیروی ساعتی تعلق بگیرد.
در این مقاله از عدل گستر به زبان ساده و دقیق توضیح میدهیم قرارداد ساعتی چیست، چطور باید آن را درست و قانونی تنظیم کرد، چه نکاتی را قبل از امضا باید بدانید و چه اشتباهاتی باعث اختلاف و شکایت در اداره کار میشود.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
قرارداد ساعتی چیست؟
قرارداد ساعتی نوعی قرارداد کار است که در آن مبنای پرداخت دستمزد، تعداد ساعات کار انجامشده توسط کارگر میباشد. در این نوع قرارداد، برخلاف قراردادهای ماهانه یا روزمزد، حقوق و مزایا بر اساس ساعات واقعی حضور و کارکرد فرد محاسبه و پرداخت میشود.
بر اساس قانون کار ایران، اگر مزد کارگر بر مبنای ساعت تعیین شود، به آن مزد ساعتی گفته میشود و این موضوع هیچ تأثیری در شمول یا عدم شمول قانون کار ندارد. به بیان ساده، قرارداد ساعتی نیز کاملاً مشمول قانون کار و قانون تأمین اجتماعی است و کارگر ساعتی از حقوق قانونی مانند بیمه، مرخصی، عیدی، سنوات و اضافهکاری (به نسبت ساعات کار) برخوردار میشود.
قرارداد ساعتی معمولاً در مشاغل پارهوقت، پروژهای یا کارهایی که نیاز به حضور تماموقت ندارند مورد استفاده قرار میگیرد؛ مانند برخی فعالیتهای آموزشی، خدماتی، فنی یا اداری. با این حال، ساعتی بودن قرارداد به معنای موقت یا بیحقوق بودن آن نیست و کارفرما نمیتواند به این بهانه، حقوق قانونی کارگر را نادیده بگیرد.
نکته مهم این است که قرارداد ساعتی میتواند موقت یا دائم باشد؛ یعنی اگر مدت قرارداد مشخص نشده باشد و کار ماهیت مستمر داشته باشد، از نظر قانون کار، قرارداد دائمی تلقی میشود.
آموزش تنظیم قرارداد ساعتی
برای جلوگیری از اختلافات حقوقی و ایجاد یک رابطه کاری شفاف، تنظیم قرارداد ساعتی باید بهصورت دقیق و مطابق قانون کار انجام شود. اگرچه قانون کار شکل خاصی را برای قرارداد ساعتی الزامی نکرده، اما رعایت برخی اصول و درج بندهای مشخص، اعتبار قرارداد را تضمین میکند.
۱. مشخصات کامل طرفین قرارداد
در ابتدای قرارداد باید مشخصات دقیق کارفرما و کارگر درج شود؛ از جمله نام و نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی، شماره تماس و در صورت لزوم، شماره بیمه کارگر. این اطلاعات برای شناسایی طرفین و جلوگیری از اختلافات بعدی ضروری است.
۲. تعیین موضوع و نوع کار
در قرارداد ساعتی باید نوع کار و وظایف کارگر بهطور شفاف مشخص شود. ابهام در شرح وظایف میتواند زمینهساز سوءاستفاده یا اختلاف شود.
۳. تعیین ساعات کار
یکی از مهمترین بخشهای قرارداد ساعتی، تعیین دقیق ساعات کار است. باید مشخص شود:
- کارگر چند ساعت در روز یا هفته کار میکند
- ساعات کار ثابت است یا شناور
- اضافهکاری چگونه و با چه نرخی محاسبه میشود
بر اساس قانون کار، هرگونه کار مازاد بر ساعات توافقشده، اضافهکاری محسوب شده و مشمول فوقالعاده اضافهکاری خواهد بود.
۴. تعیین دستمزد ساعتی
در قرارداد باید مزد ساعتی بهطور واضح درج شود و این مبلغ نباید از حداقل دستمزد قانونی به نسبت ساعات کار کمتر باشد. همچنین زمان و نحوه پرداخت حقوق (ماهانه، هفتگی یا توافقی) باید مشخص شود.
۵. بیمه و مزایای قانونی
قرارداد ساعتی نیز مشمول بیمه تأمین اجتماعی است و کارفرما موظف است کارگر را به نسبت ساعات کار بیمه کند. همچنین مزایایی مانند مرخصی، عیدی و سنوات باید طبق قانون و متناسب با ساعات کار محاسبه و پرداخت شود.
بیشتر بدانید: در این مطلب، عواقب قانونی قرارداد کار بدون بیمه و نحوه پیگیری آن توضیح داده شده است.
۶. مدت قرارداد
قرارداد ساعتی میتواند مدتدار یا بدون مدت باشد. اگر مدت قرارداد مشخص نشود و کار ماهیت مستمر داشته باشد، قرارداد از نظر قانون کار دائمی تلقی میشود. بنابراین، تعیین مدت قرارداد اهمیت زیادی دارد.
۷. امضا و نسخ قرارداد
در پایان، قرارداد باید در چند نسخه تنظیم و به امضای طرفین برسد. داشتن قرارداد مکتوب، مهمترین راه پیشگیری از اختلافات کاری است.
بیشتر بدانید: اگر به دنبال قرارداد استاندارد هستید، نمونه قرارداد کار ۱۴۰۴ گزینه مناسبی است.
نکات مهم قرارداد ساعتی طبق قانون کار
قرارداد ساعتی اگرچه انعطافپذیر است، اما بیتوجهی به نکات قانونی آن میتواند باعث اختلاف، مطالبه حقوق معوق یا شکایت در اداره کار شود. آشنایی با نکات مهم قرارداد ساعتی، هم برای کارگران و هم برای کارفرمایان ضروری است.
۱. قرارداد ساعتی هم مشمول قانون کار است
یکی از اشتباهات رایج این است که تصور میشود قرارداد ساعتی خارج از شمول قانون کار است. در حالی که قرارداد ساعتی نیز مانند سایر قراردادهای کار، تابع قانون کار و قانون تأمین اجتماعی است و هیچ توافقی نمیتواند حقوق قانونی کارگر را حذف کند.
۲. بیمه در قرارداد ساعتی الزامی است
کارفرما موظف است کارگر ساعتی را به نسبت ساعات کارکرد بیمه تأمین اجتماعی کند. قرارداد کار بدون بیمه با رضایت کارگر—از نظر قانونی معتبر نیست و کارگر میتواند در هر زمان بابت بیمهنشده بودن شکایت کند.
۳. حداقل دستمزد باید رعایت شود
مزد ساعتی تعیینشده در قرارداد نباید از حداقل دستمزد قانونی به نسبت ساعت کار کمتر باشد. پرداخت کمتر از حداقل مزد، تخلف محسوب میشود و قابل پیگیری در مراجع حل اختلاف است.
۴. اضافهکاری باید جداگانه محاسبه شود
اگر کارگر بیش از ساعات توافقشده در قرارداد کار کند، این زمان اضافهکاری محسوب میشود و باید با نرخ بالاتر (۴۰٪ بیشتر از مزد عادی) پرداخت گردد. کارفرما نمیتواند اضافهکاری را در قالب مزد عادی محاسبه کند.
۵. مرخصی، عیدی و سنوات حذفشدنی نیست
کارگران ساعتی نیز به مرخصی استحقاقی، عیدی سالانه و سنوات پایان کار تعلق میگیرند؛ البته به نسبت ساعات کارکرد. درج شرط «عدم تعلق عیدی یا سنوات» در قرارداد، فاقد اعتبار قانونی است.
۶. تعیین مدت قرارداد اهمیت زیادی دارد
اگر قرارداد ساعتی برای کار مستمر باشد و مدت آن مشخص نشود، از نظر قانون کار، قرارداد دائمی تلقی میشود. بنابراین کارفرمایان باید در صورت موقت بودن همکاری، مدت قرارداد را صراحتاً ذکر کنند.
۷. قرارداد کتبی، بهترین راه پیشگیری از اختلاف
اگرچه قرارداد شفاهی هم از نظر قانون معتبر است، اما در عمل، قرارداد کتبی تنها راه اثبات حقوق و تعهدات طرفین محسوب میشود. توصیه میشود همیشه قرارداد ساعتی بهصورت مکتوب تنظیم شود.
بیشتر بدانید: در این مطلب، مراحل و شرایط شکایت کارگر از کارفرما بهصورت کامل توضیح داده شده است.
تفاوت قرارداد ساعتی با قرارداد پارهوقت و قرارداد موقت
در عمل، بسیاری از افراد قرارداد ساعتی، پارهوقت و موقت را با یکدیگر اشتباه میگیرند؛ در حالی که این سه نوع قرارداد از نظر حقوقی مفاهیم متفاوتی دارند و هرکدام به جنبه خاصی از رابطه کاری اشاره میکنند.
تفاوت قرارداد ساعتی و قرارداد پارهوقت
قرارداد ساعتی به نحوه محاسبه دستمزد اشاره دارد؛ یعنی حقوق کارگر بر اساس تعداد ساعات کارکرد او پرداخت میشود.
در مقابل، قرارداد پارهوقت به میزان ساعات کار مربوط است و زمانی استفاده میشود که ساعات کار کارگر کمتر از ساعت قانونی تماموقت (۴۴ ساعت در هفته) باشد.
به بیان ساده:
- قرارداد ساعتی → تمرکز بر روش پرداخت مزد
- قرارداد پارهوقت → تمرکز بر کاهش ساعات کار
نکته مهم این است که بسیاری از قراردادهای ساعتی، در عمل پارهوقت هم هستند؛ اما هر قرارداد پارهوقت لزوماً ساعتی نیست. ممکن است کارگری پارهوقت باشد اما حقوق او بهصورت ماهانه ثابت پرداخت شود.
تفاوت قرارداد ساعتی و قرارداد موقت
قرارداد موقت به مدت زمان همکاری اشاره دارد. در این نوع قرارداد، تاریخ شروع و پایان همکاری مشخص است و پس از پایان مدت، قرارداد خاتمه مییابد.
در مقابل، قرارداد ساعتی میتواند:
- موقت باشد (مثلاً قرارداد ۳ یا ۶ ماهه با مزد ساعتی)
- یا بدون مدت باشد که در صورت مستمر بودن کار، از نظر قانون کار دائمی تلقی میشود
بنابراین:
- قرارداد موقت → تمرکز بر مدت قرارداد
- قرارداد ساعتی → تمرکز بر نحوه پرداخت حقوق
بیشتر بدانید: اگر با موضوع اخراج به دلیل کم کاری مواجه هستید، این راهنمای حقوقی را مطالعه کنید.
نتیجهگیری
قرارداد ساعتی یکی از رایجترین انواع قراردادهای کاری است که در بسیاری از مشاغل پارهوقت و پروژهای مورد استفاده قرار میگیرد. با وجود انعطافپذیری این نوع قرارداد، نباید فراموش کرد که قرارداد ساعتی نیز بهطور کامل مشمول قانون کار و قانون تأمین اجتماعی است و حقوقی مانند بیمه، مرخصی، عیدی، سنوات و اضافهکاری به کارگران ساعتی تعلق میگیرد؛ البته به نسبت ساعات کارکرد.
تنظیم دقیق و اصولی قرارداد ساعتی، هم از حقوق کارگر محافظت میکند و هم از بروز اختلافات و دعاوی حقوقی برای کارفرما جلوگیری خواهد کرد. شفافیت در تعیین ساعات کار، دستمزد، مدت قرارداد و مزایای قانونی، مهمترین اصل در این نوع قرارداد است. توصیه میشود پیش از امضای هر قرارداد ساعتی، مفاد آن با دقت بررسی شده و در صورت نیاز، از مشاوره حقوقی بهره گرفته شود.
سوالات متداول درباره قرارداد ساعتی
آیا قرارداد ساعتی شامل بیمه میشود؟
بله، قرارداد ساعتی نیز مشمول بیمه تأمین اجتماعی است و کارفرما موظف است کارگر را به نسبت ساعات کارکرد بیمه کند.
آیا کارگر ساعتی عیدی و سنوات دارد؟
بله، عیدی و سنوات به کارگران ساعتی تعلق میگیرد و میزان آن بر اساس مدت و ساعات کارکرد محاسبه میشود.
حداقل دستمزد در قرارداد ساعتی چقدر است؟
دستمزد ساعتی نباید از حداقل دستمزد قانونی به نسبت ساعت کار کمتر باشد و پرداخت کمتر از آن تخلف محسوب میشود.
قرارداد ساعتی حتماً باید کتبی باشد؟
از نظر قانون، قرارداد شفاهی هم معتبر است؛ اما برای جلوگیری از اختلافات، قرارداد کتبی توصیه میشود.
آیا قرارداد ساعتی میتواند دائمی باشد؟
بله، اگر قرارداد ساعتی برای کار مستمر منعقد شود و مدت آن مشخص نباشد، از نظر قانون کار دائمی تلقی میشود.
اضافهکاری در قرارداد ساعتی چگونه محاسبه میشود؟
هرگونه کار مازاد بر ساعات توافقشده، اضافهکاری محسوب شده و باید با نرخ ۴۰ درصد بیشتر از مزد عادی پرداخت شود.
آیا میتوان در قرارداد ساعتی حق بیمه یا مرخصی را حذف کرد؟
خیر، حذف بیمه، مرخصی یا سایر حقوق قانونی با رضایت کارگر فاقد اعتبار قانونی است.
بدون دیدگاه